Actueel

26|04|2024

CIDI Monitor 2023 toont recordaantal antisemitische incidenten

Het aantal meldingen van anti-Joodse discriminatie nam in 2023 explosief toe. Dat blijkt uit de Monitor Antisemitische Incidenten 2023 van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Vorig jaar werden 379 incidenten gemeld. Dat is een stijging van 245% ten opzichte van 2022 toen er 155 incidenten werden geregistreerd. Vooral op scholen nam het antisemitisme schrikbarend toe. Een historisch dieptepunt in de meer dan 40 jaar dat de Joodse organisatie het rapport uitbrengt.

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) ziet aantal meldingen van antisemitisme meer dan verdubbelen en spreekt van ‘historisch dieptepunt’.

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) verzamelt al meer dan veertig jaar antisemitische voorvallen in Nederland. Jaarlijks worden deze gerapporteerd in de antisemitisme-monitor, een rapport met niet alleen cijfers maar ook tekst en uitleg zodat de context van de incidenten nog beter kan worden begrepen.

Het CIDI registreerde vorig jaar bijna 2,5 keer zoveel incidenten van antisemitisme in Nederland als in 2022 en spreekt van een ‘historisch dieptepunt’ in de veertig jaar dat het de cijfers bijhoudt en vreest dat de cijfers dit jaar nog hoger uitvallen.

Vooral na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023, waarna de oorlog in Gaza uitbrak, nam het aantal incidenten "explosief" toe. Joden en het jodendom werden geassocieerd met het politieke beleid in Israël, wat resulteerde in beledigingen, bedreigingen en zelfs aanvallen, zowel op straat als online. In oktober alleen al werd een stijging van ruim 800% waargenomen, vergeleken met de gemiddelde cijfers van oktober in de drie jaar ervoor.

In totaal kreeg het CIDI vorig jaar ongeveer 1.550 meldingen binnen. Daarvan haalde ongeveer een kwart de monitor. Dat gebeurde omdat die meldingen voldeden aan de internationale antisemitisme-definitie. Alleen kritiek hebben op Israël is onvoldoende om over antisemitisme te spreken. Ook kan niet altijd onomstotelijk worden vastgesteld dat aan een incident een antisemitisch motief ten grondslag lag. Het CIDI gaat uit van de IHRA-definitie. Volgens de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) is antisemitisme een manier waarop naar Joden wordt gekeken, die zich kan uiten als haat tegen Joden. Uitingen van antisemitisme zijn gericht tegen Joodse individuen of hun bezittingen, tegen Joodse instellingen en tegen religieuze voorzieningen.

De meldingen die worden geregistreerd zijn meldingen van privépersonen of organisaties. Het aantal antisemitische voorvallen in de openbare ruimte is naar schatting nog vele malen groter.

Het CIDI telt alle openbare uitingen van Jodenhaat op bijvoorbeeld sociale media niet mee in de monitor, want dat is "té omvangrijk om bij te houden". Echter, privéberichten worden wel meegenomen in de registratie.

In meer dan de helft van de incidenten ging het om schriftelijke uitingen die Joden via bijvoorbeeld de mail of post binnenkregen. Ook op WhatsApp kregen Joodse Nederlanders meer haatberichten. Het gaat om teksten als ‘val dood kankerjood’, ‘ze zijn jullie vergeten te vergassen’.

Het aantal complottheorieën over Joden is eveneens erg groot. In achttien procent van de gevallen was er volgens het CIDI sprake van een directe confrontatie was tussen slachtoffer en dader. Bij zeker negen procent van de incidenten ging het bekladdingen of andere vormen van vandalisme op bijvoorbeeld Joodse panden. De rest vond plaats in de directe omgeving van Joden of in het maatschappelijk domein, zoals in de sport, politiek of media. Ook zijn er 36 scheldincidenten gemeld. Daar blijft het helaas niet bij, want er waren ook vier incidenten waarbij er geweld aan te pas kwam. Ook waren er vier gevallen van bedreiging. Bij een voetbalwedstrijd van Maccabi Nederland werd speler geschopt. Van zijn belager kreeg hij te horen: “Jij bent Jood, daarom schop ik jou.”

Vooral op scholen is het aantal gevallen van antisemitisme schrikbarend gestegen. In 2023 kwamen bij het CIDI veertig meldingen binnen over incidenten in de klas en daarbuiten, waar het er in 2022 acht waren. Het betreft beledigingen, bedreigingen en geweld door medeleerlingen. In de antisemitisme-monitor staat hoe kinderen met een kippa op school werden geconfronteerd met de Hitlergroet. Ook kregen ze opmerkingen zoals ‘ga naar Auschwitz’.

"Sommige Joodse leerlingen voelden zich dusdanig onveilig dat zij langdurig thuisbleven of zelfs moesten overstappen naar een andere school." Onder onderwijzend personeel zag CIDI een gebrek aan kennis of daadkracht om de kwesties aan te pakken en een veilig leerklimaat te garanderen voor iedere leerling.

De grootste stijging zat in het aantal schriftelijke uitingen, van 45 in 2022 naar 196 in 2023. Joodse instellingen, organisaties en individuen ontvingen veel haatmail, post en andere schriftelijke uitingen van antisemitisme. Via telefoon en whatsapp was het aantal meldingen vijf keer hoger dan in 2022. Joodse individuen ontvingen antisemitische berichten, met teksten zoals 'val dood kankerjood', 'Ze zijn jullie vergeten te vergassen' en complottheorieën.

Ook personen die als zichtbaar Joods over straat gingen werden in toenemende mate antisemitisch bejegend.

Online uitingen via social media zijn niet meegenomen in deze monitor, om dit goed in kaart te brengen is uitgebreid onderzoek nodig. Desondanks ontving CIDI talloze meldingen van online Jodenhaat en laten ook recente buitenlandse onderzoeken flinke stijgingen zien. CIDI benadrukt de gevaren van online antisemitisme voor jongeren. CIDI ziet een verband tussen deze stijgingen. Jongeren die herhaaldelijk worden blootgesteld aan antisemitische complottheorieën en andere vormen van haatdragende uitingen op sociale media brengen deze denkwijzen mee naar de offlinewereld, wat een verklaring zou kunnen zijn voor de stijging in het aantal incidenten onder jongeren.

Het CIDI benadrukt dat het aantal incidenten vóór oktober al bijna net zo hoog was als in heel 2022. Er was dus ook los van 7 oktober en de oorlog al een stijging van anti-Joodse incidenten te zien. Dit benadrukt de urgentie van een doortastende aanpak om het snel toenemende antisemitisme te bestrijden. CIDI adviseert om blijvend te investeren in onderwijs, het registratiesysteem voor haatmisdrijven te verbeteren, sociale mediabedrijven te dwingen hun beleid tegen online antisemitisme ook daadwerkelijk uit te voeren en bij strafrechtelijke vervolging een zero tolerance-beleid te hanteren. Ook tegen intimidatie moet worden opgetreden. Scholen moeten daarnaast richtlijnen krijgen voor het omgaan met antisemitisme.

De trend van het laatste kwartaal van 2023 is doorgezet in 2024. In de eerste drie maanden van dit jaar zijn al veel incidenten geregistreerd, zoals ook blijkt uit diverse berichten in de media. Als deze zorgelijke trend doorzet, zullen de cijfers voor 2024 nog hoger uitvallen dan afgelopen jaar.

Klik hier voor de monitor

Download een samenvatting van de uitkomst van de Monitor als PDF bestand met o.a. afbeeldingen waarin statistieken worden weergegeven.

Nationaal antisemitisme-coördinator Eddo Verdoner komt eind april met eigen cijfers en feiten over antisemitisme in 2023.